ARTICLES

*The text in Dutch is followed by a translation in English 

Artikels alfabetisch
Titel

ACF Fiorentina (cat.7)
Afbeeldingen van Fioretta Gorini, de moeder van de paus (cat.5)
Alessandro de’ Medici’s wanbeleid en wangedrag (cat.4)
Aurelio Scetti, een Toscaanse galeislaaf in dienst van de hertog (cat.4)
Baron Bettino Ricasoli, eerste minster, wijnboer en spook (cat.6)
Battista Frescobaldi en het complot van 1481 tegen Lorenzo de’ Medici (cat.12)
Belastingen in renaissance Firenze: de catasto van 1427 (cat.1)
Benozzo Gozzoli en de 3 koningen uit de Cappella dei Magi (cat.5)
Bernardetto de’ Medici, bondgenoot van de Albizzi of spion van Cosimo ? (cat.2)
Botticelli's Madonna del Magnificat (cat.10)
Botticelli’s al of niet verborgen boodschappen in de Sixtijnse kapel (cat.10)
Bronzino en de portretten van hertogin Eleonora van Toledo (cat.14)
Cancellieri en Panciatichi in Pistoia (cat.1)
Caterina Sforza, de tijgerin van Forli (cat.14)
Chiappino Vitelli en de citadel van Antwerpen (cat.15)
Claudia de’ Medici, een Florentijnse vorstin in Tirol (cat.14)
Cosimo I en de Toscaanse portestanten (cat.4)
Cosimo III en zijn bezoek aan Antwerpen (1668) (cat.15)
Cosimo de’ Medici en de moord op Baldaccio d’Anghiari (cat.3)
Cosimo de’ Medici’s verbanning en terugkeer (1433-34) (cat.3)
Cosimo il Vecchio en de kleine gilden tijdens de crisis van 1433/34 (cat.3)
Cosimo il Vecchio en het Concilie van Firenze 1439 (cat.3)
Dante Alighieri: een dichter op het slagveld (cat.12)
Dante, Beatrice en mamma Gemma (cat.14)
De vertegenwoordiging van de kleine gilden in het Florentijnse stadsbestuur (1282-1532)(cat.13)
De andere Niccolò Machiavelli (1449-1516) (cat.17)
De bomaanslag in Firenze van 1993 (cat.12)
De “Brabantse” Madonna della Rosa van Orsanmichele (cat.15)
De bruggen over de Arno in Firenze (cat.7)
De "buikjes" van de renaissance (cat.5)
De doodstraf in Firenze (cat.1)
De dood van Filippo Strozzi; moord of zelfmoord? (cat.8)
De duivel van het Palazzo Vecchietti (cat.5)
De Florentijnse bankiersfamilie de’ Bardi en de financiële crash van 1345 (cat.1)
De geheimzinnige dood van Francesco en Bianca (cat.4)
De gevangene van het alberghetto (cat.3)
De gevreesde Florentijnse Acht van de Veiligheid (cat.1)
De glimlach of de grimlach van Mona Lisa (cat.11)
De grote overstroming van 4 november 1966 (cat.1)
De hoorndrager van de kathedraal van Firenze (cat.7)
De Joodse gemeenschap in Firenze (cat.1)
De klaroenen van Karel VIII en de kerkklokken van Piero Capponi (cat.6)
De koloniale ambities van groothertog Ferdinando I van Toscane (cat.4)
De leeuwen van Firenze (cat.7)
De liefdesperikelen van Lorenzo il Magnifico (cat.3)
De Medici-pausen, 3 plus 1 (cat.2)
De Medici uit Milaan en hun wapenschild (cat.2)
De Medici waren dan toch geen afstammelingen van een priester uit de Mugello (cat.2)
De miraculeuze ring van San Zanobi (cat.6)
De Mona Lisa’s van Isleworth en het Louvre (cat.11)
De moord op Buondelmonte en de strijd tussen Welfen en Ghibellijnen (cat.12)
De mysterieuze dood van Ippolito de’ Medici (cat.3)
De nasleep van de Ciompi-revolte en de val van de Florentijnse volksregering (1378-82)(cat.1)
De neushoorn, de koning, de paus en de hertog (cat.4)
De onvolmaaktheid van Michelangelo’s Pietà del Duomo (cat.16)
De oorlog van de 8 Heiligen 1375-78 (cat.12)
De oorzaken van de Pazzi-conspiratie (cat.8)
De opkomst en de val van Savonarola (cat.9)
De opstand van de Ciompi in 1378 (cat.13)
De palio van Firenze (cat.7)
De pest in Firenze (1348) (cat.1)
De politieke boodschap van Michelangelo's beeld van Brutus (cat.16)
De raid op Bona (1607) (cat.4)
De samenzwering van Bernardo del Nero in 1497 (cat.12)
De Slag om Firenze (11 augustus 1944) (cat.12)
De stoutmoedigheid en durf van Niccolò Machiavelli (cat.17)
De verovering van Siena: Piero Strozzi versus Gian Giacomo de’ Medici (cat.8)
De vertegenwoordiging van de kleine gilden in het Florentijnse stadsbestuur (1282-1532) (cat.13)
De vondelingen van Firenze (cat.1)
De vuurproef van Savonarola (cat.9)
De wonderbaarlijke zwangerschap van Bianca Cappello (cat.14)
De zwarte haan en de Chianti wijn (cat.7)
Domenico Ghirlandaio en de Sassetti-kapel (cat.5)
Donato Acciaiuoli en de samenzwering van 1396 (cat.12)
Een Florentijnse kijk op de Guldensporenslag van 1302 (cat.15)
Een Vlaamse broederschap in Firenze (cat.15)
Elisa Bonaparte-Baciocchi, groothertogin van Toscane (cat.14)
Endogamie aan het hof van de Medici-groothertogen (cat.4)
Fagoro de verloren zoon van groothertog Cosimo (cat.4)
Federico da Montefeltro en de Pazzi-oorlog (cat.8)
Felice Brancacci, de man en zijn kapel (cat.5)
Filippo Corbizzi, een doorn in het oog van Savonarola (cat.9)
Filippo Lippi en Lucrezia Buti of het verhaal van de frater en de non (cat.10)
Filippo Lippi’s Annunciatie en 7 Heiligen (cat.10)
Firenze, de ciompi en de 3 kleine gilden van het Volk van God (1378) (cat.1)
Firenze en de 7 dictators (1529-30) (cat.1)
Firenze en de hertog van Athene (cat.6)
Firenze en de Primo Popolo (1250-1260) (cat.13)
Firenze en de verbanningen van 1434 (cat.3)
Firenze en het oligarchisch regime van Maso degli Albizzi (cat.1)
Florentijnse kooplieden in het 16de-eeuwse Antwerpen (cat.15)
Florentijnse ridders van het volk in 1378 (cat.13)
Fra Angelico’s Deposizione en de verbanning van Palla Strozzi (cat.5)
Fra Girolamo Savonarola bedrieger, tiran, hervormer, martelaar of heilige? (cat.9)
Francesco della Rovere en de Oorlog van Urbino (1516-17) (cat.12)
Francesco Ferrucci, van boekhouder tot legerleider (cat.12)
Francesco Sassetti en de ondergang van de Medici-bank (cat.6)
Francesco Valori en de Savonaroliaanse beweging (cat.9)
Franciabigio en de Madonna zonder gelaat (cat.5)
Gaetano Pieraccini, de medische Medici-expert (cat.6)
Gelijkheid of vrijheid, Thomas More versus Niccolò Machiavelli (cat.17)
Giano della Bella en de strijd tussen Magnati en Popolani (cat.13)
Giorgio Vasari en de moord op Domenico Veneziano (cat.12)
Giorgio Vasari’s Battaglia di San Vincenzo in het Palazzo Vecchio van Firenze (cat.5)
Giovanni Boccaccio en de neus en de baard van Dante (cat.5)
Giovanni da Verrazano, koopman, zeevaarder en ontdekkingsreiziger (cat.6)
Giovanni de’ Medici en zijn Zwarte Benden (cat.3)
Giovanni Gentile, de filosoof van het fascisme (cat.6)
Girolamo Machiavelli en de verkiezingsfraude van Cosimo de’ Medici (cat.17)
Groothertog Gian Gastone was niet de laatste Medici (cat.4)
Had de leermeester van Michelangelo Vlaamse origines? ( cat.15)
Hanno en Hansken, de olifanten van de Medici (cat.7)
Heeft Francesco de’ Pazzi een grafmonument gekregen in Santa Croce? (cat.8)
Heeft Leonardo de Mona Lisa geportretteerd aan de boorden van het Comomeer? (cat.11)
Hendrik Isaac, een Vlaamse musicus in Firenze (cat.15)
Hendrik IV en de “gang naar Canossa” (cat.6)
Hertog Cosimo I en de weg naar de macht (cat.4)
Het dagboek van Luca Landucci (cat.6)
Het Florentijnse Calcio Storico (cat.7)
Het gildenwezen in Firenze (cat.1)
Het mirakel van Orsanmichele (cat.7)
Het mysterie van Simone Martini’s Guidoriccio da Fogliano (cat.5)
Het liefdesleven van Niccolò Machiavelli (cat.17)
Het ontstaan van de Medici-tak der Popolani (cat.2)
Het ontstaan van de opera in Firenze (cat.5)
Het paard van Carlo Cappello (cat.7)
Het Portinari-altaarstuk (cat.15)
Het Romeinse Florentia (cat.1)
Het spook van de Piazza del Giglio (cat.7)
Het strabisme van Leonardo da Vinci (cat.11)
Het versteende hoofd van “La Berta” (cat.7)
Het Vrijdag-tumult en de 3de Florentijnse republiek (1527-1530) (cat.1)
Het ware gelaat van Sandro Botticelli (cat.10)
Historische tornooien in Firenze, la giostra del Giglio e della Madonna (cat.7)
Hitlers bezoek aan Firenze (1938) (cat.1)
Hoe zag Lorenzo de' Medici er werkelijk uit? (cat.3)
Hoeveel Medici zijn er een gewelddadige dood gestorven? (cat.2)
Hotel La Gioconda in Firenze (cat.7)
Jacopo Gianfigliazzi, een opportunistische overloper of een ervaren overlever? (cat.6)
Jan Fabre in Firenze (cat.15)
Karel van Anjou, de slag bij Benevento en de Secondo Popolo in Firenze (cat.12)
Katten en honden op het Laatste Avondmaal in Firenze (cat.5)
La Festa della Rificolona (cat.7)
Leed Lorenzo il Magnifico aan acromegalie ? (cat.3)
Leonardo da Vinci, Donato de’ Medici en de Madonna di Piazza van Pistoia (cat.11)
Leonardo da Vinci, Lisa dei Gherardini & Francesco del Giocondo (cat.11)
Lorenzo de’ Medici’s geslaagde diplomatieke missie naar Napels (cat.3)
Lorenzo de’ Medici, Mehmet de Veroveraar, prins Djem, sultan Quatbay en de giraf (cat.3)
Lorenzo de’ Medici woont in Portugal (cat.2)
Lo scoppio del carro (cat.7)
Lodovico Guicciardini, een Florentijn in Antwerpen (cat.15)
Luca Pitti en de samenzwering van 1466 (cat.12)
Luca Signorelli en de fresco’s in de kathedraal van Orvieto (cat.5)
Lucrezia del Fede, “la femme fatale” van Andrea del Sarto (cat.14)
Lucrezia Salviati, de “mater familias” van de Medici (cat.14)
Luigi Guicciardini, de man van het portret en de Sacco di Roma (cat.6)
Machiavelli en de Krijgskunst (cat.17)
Margareta van Habsburg, het kindbruidje van Alessandro il Moro (cat.14)
Maria de’ Medici, de vergeten dochter van Piero il Gottoso (cat.3)
Maria de’ Medici’s spectaculaire ontsnapping uit het kasteel van Blois (cat.14)
Maria Salviati en Giulia of Bia de' Medici ? (cat.5)
Masaccio’s aanwezigheid in de Cappella Brancacci (cat.5)
Mathilde van Toscane, historie, legendes en onwaarheden (cat.14)
Merkwaardige Florentijnse familieblazoenen (cat.7)
Michelangelo, Rafael en Agnolo Doni (cat.16)
Michelangelo’s Slag bij Cascina en de dood van Piero lo Sfortunato (cat.16)
Michelangelo, de verloren Hercules en de gigantische sneeuwman van Palazzo Medici (cat.16)
Michelangelo en de neus van David (cat.16)
Michelangelo’s geheime schuilplaats in de basiliek van San Lorenzo (cat.16)
Michelangelo's portret van l' Importuno (cat.16)
Montaperti (1260) en Colle Val d’Elsa (cat.12)
Moord in de kathedraal (26/4/1478) (cat.8)
Naamgeving in laatmiddeleeuws en renaissance Toscane (cat.7)
Napoleon Bonaparte & Ferdinando III in Firenze (cat.6)
Niccolò Machiavelli, de kluchtschrijver (cat.17)
Niccolò Machiavelli en Castruccio Castracani (cat.17)
Niccolò Machiavelli's "il Principe" (cat.17)
Niet-verbannen Medici-magistraten tijdens de 2de Florentijnse republiek (1494-1512) (cat.2)
Nieuwjaar in Firenze (cat.7)
Op zoek naar een afbeelding van de lelijkste man uit Firenze (cat.5)
Ottaviano de’ Medici de “hertogmaker” uit de andere tak (cat.2)
Overleven met een hongerloon in Firenze rond het midden van de 15de eeuw (cat.1)
Paus Clemens VII (Giulio de’ Medici) en het ontstaan van het Anglicanisme (cat.3)
Paus Leo X (Giovanni de’ Medici) en Maarten Luther) (cat.3)
Piero en Caterina, de ouders van het genie uit Vinci (cat.11)
Piero Puro di Francesco, van miserabile tot bescheiden belastingbetaler (cat.6)
Piero Soderini, staatsman of simpele geest? (cat.6)
Pietro de’ Medici, het zwarte schaap van de familie (cat.4)
Pietro Torrigiani, de beeldhouwer die Michelangelo’s neus brak (cat.16)
Pisa contra Firenze: het verhaal van de magische zuilen en het brood zonder zout (cat.7)
Pogingen tot staatsgreep van magnaten in het Firenze van de 14de eeuw (cat.12)
Pontormo’s Deposizione of het hoogtepunt van het Maniërisme (cat.5)
Raffaele Riario, schuldig of onschuldig aan de Pazzi-samenzwering? (cat.8)
Salvestro de’ Medici en de Balìa die de opstand van de Ciompi niet kon vermijden (cat.13)
Samenzweerders van vader op zoon: Pandolfo en Orazio Pucci (cat. 12)
San Casciano (cat.7)
Sandro Botticelli en de Lente (cat.10)
Sandro Botticelli en het portret van de ideale vrouw (cat.10)
Sandro Botticelli en la bella Simonetta (cat.10)
Sandro Botticelli's Venus en Mars (cat.10)
Savonarola en de kunst (cat.9)
Semifonte en de replica van de Florentijnse domkoepel (cat.7)
Slavernij in het Firenze van de Renaissance (cat.1)
Sodomie in Firenze tijdens de renaissance (cat.1)
Staan de moordenaars van Giuliano de’ Medici op Botticelli’s Adorazione? (cat.10)
Staan er pillen op het wapenschild van de Medici? (cat.2)
Syndicalisten of proletarische martelaars in 14de-eeuws Toscane? (cat.13)
Tegenpaus Johannes XXIII en Giovanni de’ Medici (cat.3)
Tommaso de’ Medici, ridder van Santo Stefano en de Slag bij Lepanto (1571) (cat.12)
Trump en Machiavelli (cat.17)
Trump en Savonarola (cat.9)
Twee schilderijen met de intrede van Karel VIII in Firenze (cat.5)
Vette, magere en miserabele Florentijnen (cat.13)
Vieri de’ Medici, de Florentijnse bankier en vredestichter (cat.2)
Vlaamse tapijtwevers in Firenze (cat.15)
Waar en waarom staat Girolamo Savonarola op Rafaels Disputa in het Vaticaan? (cat.9)
Waarom Alessandro de' Medici niet de "Zwarte Prins" van Firenze was (cat.4)
Waarom de Pazzi-aanslag van 1478 mislukt is (cat.8)
Waarom er nog altijd geen eensgezindheid is over de datering van Botticelli’s Adorazione (cat.10)
Waarom Michelangelo’s non-fini-techniek een bewuste artistieke keuze was (cat.16)
Waarom Niccolò Machiavelli nooit verkozen werd in de Florentijnse magistratuur (cat.17)
Waren de Medici dan toch afstammelingen van een dokter? (cat.2)
Waren de Medici fruithandelaars? (cat.2)
Was Alessandro de' Medici de zoon van de paus? (cat.4)
Was Alessandro de' Medici il Moro werkelijk een Moor? (cat.4)
Was Carlo de' Medici de betovergrootvader van hertog Cosimo I ? (cat.3)
Was de Florentijnse ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci een bedrieger? (cat.6)
Was er meer dan één don Giovanni de’ Medici in de Lage Landen? (cat.15)
Was Guglielmo de' Pazzi betrokken bij de samenzwering van 1478? (cat.8)
Was Giovanni Pico della Mirandola het slachtoffer van syfilis of moord? (cat.12)
Wat is er aan de hand met het hoofd van Christus in het Cenacolo di Ognissanti? (cat.5)
Wat is er werkelijk gebeurd met het gebeente van Dante? (cat.6)
Was Savonarola’s Grote Raad werkelijk democratisch? (cat.9)
Welfen contra Ghibellijnen in middeleeuws Firenze (cat.1)
Witte en Zwarte Welfen in Pistoia (cat.1)
Wie is Botticelli’s Jongeman met de medaille van Cosimo il Vecchio? (cat.10)
Wie is de Mona Lisa? (cat.11)
Wie waren de piagnoni van Savonarola en wie waren hun politieke erfgenamen en tegenstanders? (cat.9)
Wie zijn de Medici op Botticelli’s “Adorazione”? (cat.10)
Zwarte en Witte Welfen in Firenze (cat.1)

COMMENTS

De Geniale Stad (Koen De Vos)

In zijn boek met de ondertitel Waarom Florence zoveel genieën voortbracht in haar gouden vijftiende eeuw geeft de auteur bij aanvang een toelichting bij de titel: een stad kan uiteraard niet geniaal zijn maar haar inwoners kunnen dat wel zijn. Hij presenteert een omschrijving van het begrip genialiteit en zoekt ook naar een verklaring voor het feit dat juist in Firenze op dat moment die genialiteit tot uiting kwam.  Met op de achtergrond de internationale situatie en het politiek systeem in Firenze brengt De Vos met een plejade van Florentijnse kunstenaars ode aan de creativiteit van de stad aan de Arno. Hij legt uit wat haar inwoners bedoelden met democratie en geeft een oorzaak voor hun steeds wisselend bestuurlijk systeem. Er wordt aandacht geschonken aan de inbreng van de familie de’ Medici en de stimulerende rol van het kapitalisme tijdens de renaissance. De auteur gaat ook niet voorbij aan het sociaal statuut van de kunstenaars en belicht de openheid van de geesten, die noodzakelijk was voor een dergelijke ontwikkeling en verwijst in dat verband naar het Concilie van Firenze en de oprichting van de Neoplatoonse Academie. De Vos besluit zijn boek, dat zeer vlot leest en bovenal de historische waarheid respecteert, met oorzaken te zoeken voor wat hij noemt “het stilaan uitdoven van de creatieve dynamiek op het einde van de 15de eeuw”. Hij denkt daarbij zowel aan economische, politieke en religieuze factoren.

Persoonlijke noot:
In zijn aanvangspagina’s verontschuldigt De Vos zich voor zijn “bevooroordeeldheid ten opzichte van Italië”, maar dat mag hem zonder aarzeling vergeven worden. Wat hem echter niet in dank kan afgenomen worden is dat hij bij een opsomming van andere creatieve gemeenschappen en cultuurcentra zoals Athene, Amsterdam, Wenen en Parijs het Antwerpen van de 16de eeuw vergeten is te vermelden…

JVL

De Geniale Stad is uitgegeven bij Ambo/Anthos in Amsterdam in 2019.

Kristine Cafmeyer vroeg mij of er bijen of wespen rond het hoofd van Mars (art. Botticelli: Venus & Mars) zwermen.

antwoord: er is een biologisch verschil tussen een wesp en een bij, maar dat is moeilijk te zien op het schilderij. Indien het wespen zijn kan het verwijzen naar de familie Vespucci als opdrachtgevers. Indien het bijen zijn misschien naar de familie d’Appiano. Het is best echter mogelijk dat Botticelli, net zoals ik trouwens, zelf niet goed het verschil kende.

Tinneke Beeckman. Machiavelli’s Lef. Levensfilosofie voor de vrije mens.

Afgaande op de titel, Machiavelli’s lef wordt het lef (dat hij ongetwijfeld in grote mate bezat) slechts af en toe en op verschillende plaatsen in het boek vermeld. Wat de ondertitel betreft Levensfilosofie van de vrijheid kan de lezer hoofdzakelijk terecht in het laatste deel van het boek. Het begrip vrijheid (in zijn huidige context en in de Machiavelliaanse betekenis) wordt zeer goed omschreven net zoals trouwens de begrippen necessità, virtù, fortuna, gloria en occasio, die essentieel zijn in Niccolò’s denken.

In haar voorwoord geeft Beeckman een verklaring voor de onverwachte link met Spinoza en de slechte reputatie die Machiavelli in de loop der tijden gekregen heeft. Zij doet er goed aan van meteen te wijzen op het verschil tussen Niccolò’s, il Principe en de Discorsi, waarin tegenstrijdige opvattingen over de politieke systemen aan bod komen. Wegens de complexiteit van Machiavelli’s gedachtengoed is een opdeling van het boek in 5 delen geen slecht idee en de auteur heeft gelijk wanneer zij stelt dat men moet oppassen voor commentatoren die enkel een selectieve keuze uit zijn teksten maken.

 Uitspraken van Machiavelli worden op gepaste wijze ondersteund en geïllustreerd door citaten uit zijn werken, maar soms is historische uitleg noodzakelijk en moeten figuren als Lorenzo il Giovane (Urbino), Lorenzo di Piero il Magnifico, Giuliano di Lorenzo (Nemours), Piero di Lorenzo lo Sfortunato voor lezers, die minder vertrouwd zijn met de familie de’ Medici, duidelijk benoemd en gesitueerd worden. Machiavelli heeft zijn il Principe (best vertaald als de Heerser) opgedragen aan de jongste zoon van il Magnifico, Giuliano, maar toen die overleed in 1516 aan Lorenzo il Giovane, de kleinzoon van il Magnifico. Hierbij mag niet uit het oog verloren worden dat Niccolò, die dat soort praktijken veroordeelde in zijn Discorsi, zelf toepaste in zijn il Principe toen hij op zoek was naar rehabilitatie. Machiavelli was in 1512 ontslagen uit al zijn functies en werd na zijn gevangenschap (en foltering) in verband met zijn vermeende deelname aan een samenzwering tegen de Medici in 1513 verbannen uit het Palazzo Vecchio. Op het einde van zijn leven kreeg hij zijn eerherstel van paus Clemens VII, dat hij eerder te danken had aan zijn kluchtspelen dan aan zijn politieke geschriften.

Vergelijkingen met actuele toestanden en verwijzingen naar filosofen en literatoren, filmsterren en politici kunnen interessant zijn, maar soms gaat Beeckman onnodig ver op wandel met de lezer, die al lang terug naar Machiavelli wil. Sommige vergelijkingen zijn trouwens goed gekozen, andere dan weer minder. De citaten uit de klassieke auteurs hebben hun plaats want zij werden aangevoerd door Machiavelli zelf.

 Beeckman zegt dat Machiavelli niet bitter of rancuneus was, maar in al zijn werken en brieven laat hij geen kans voorbij gaan om te melden dat hij door zijn afkomst benadeeld was en dat hij weinig of geen dank gekregen heeft voor zijn geleverde diensten aan zijn vaderstad. Machiavelli behoorde tot wat men zou kunnen noemen de hogere middenklasse, maar omdat zijn vader problemen had in verband met zijn illegitimiteit, waren Bernardo en zijn zoon Niccolò uitgesloten van de magistratuur. Als Machiavelli het dus heeft over de gelijkheid van alle burgers en de noodzaak om bekwaamheid te verkiezen boven rijkdom is hij voor zijn eigen persoontje aan het pleiten. Er kan trouwens niet genoeg verwezen worden naar het privéleven van Machiavelli, want zonder de kennis daarvan is zijn gedachtengoed moeilijk te vatten. Als men dat privéleven van Machiavelli nauwkeuriger onder de loep neemt, zal men ook ontdekken dat hij het niet kon nalaten om af en toe eens na te trappen: dat doet hij o.a. bij Savonarola en bij zijn goede vriend gonfaloniere (banierdrager) Piero Soderini.

Wanneer Beeckman verwijst naar Machiavelli’s “democratische” gedachten, mag men daarbij niet vergeten dat Niccolò met gelijkheid voor de burgers enkel vrije bekwame mannen (en geen vrouwen of slaven) bedoelde. Wanneer hij het had over “het volk” was dat dus zeker niet iedereen.

Beeckman hecht slechts weinig belang aan Machiavelli’s Dell’Arte della Guerra (zijn boek over de Krijgskunst) dat nochtans samen met de Discorsi en il Principe behoort tot zijn politiek testament. Uit zijn Dell’ Arte della Guerra blijkt immers nog meer dat hij in feite een nationalist en een patriot was die slechts één doel voor ogen had, namelijk de eenmaking van Italië en de verdrijving van de vreemde bezetters. Dat ideaal beheerst ook zijn ganse politiek denken.

De auteur heeft gelijk wanneer zij schrijft dat Machiavelli, uit voorzichtigheid, sommige uitspraken ging overdrijven of ze op een sarcastische wijze ging weergeven, iets wat zijn lectuur voor hedendaagse lezers misschien wat moeilijk maakt. Zij benadrukt terecht dat Machiavelli geenszins bedrog en leugens propageerde (het kon soms wel nodig zijn) en dat Cesare Borgia toch niet “zijn” ideale heerser bleek te zijn, omdat hij alleen op de fortuin rekende.

In haar conclusie, die zij eigenlijk reeds op een zeer geslaagde synthetische manier gemaakt heeft op het einde van deel 4, gaat Beeckman vooral in de laatste alinea nogmaals in op de begrippen virtù en fortuna. Zij eindigt het boek op een gepaste wijze met een aantal suggesties, die Machiavelli aan burgers en politici (van alle tijden) zou kunnen gegeven hebben.
Beeckman voert aan dat het toepassen van Machiavelli’s ideeën op de hedendaagse welvaartstaat misschien een goed idee zou kunnen zijn, maar tegelijkertijd ook een zeer complexe onderneming. Dat zou echter voor de lezer juist heel interessant kunnen worden. Zij geeft slechts één voorbeeld wanneer zij stelt dat het uitzichtloze van een langdurig opvangsysteem kan leiden tot zelfgenoegzaamheid en “de noodzaak” voor de betrokkene wegneemt. Maar hoe zou Machiavelli bijvoorbeeld in verband met “de noodzaak” en een crisis het probleem van de migratie aangepakt hebben?  Hoe zou hij gestaan hebben tegenover het falen van Europa en de bestrijding van een pandemie (hij had zelf pestepidemieën meegemaakt) ? Wat zou hij gedacht hebben van het groeiend fundamentalisme en de polarisering? Vooral als het antwoord op al deze vragen vanuit filosofische hoek komt zou dat heel boeiende lectuur kunnen opleveren, maar dat is wellicht stof voor een volgend boek?

JVL